Naam:  Catharinakerk

Soort:  kerk

Adres:  Mockamawei 4, 9121 CB Aalsum, gemeente Dongeradeel.

 

---

Geschiedenis van de kerk

Ten noorden van Dokkum ligt het plaatsje Aalsum, waar verscholen tussen het groen een Romaans, bakstenen kerkje uit het jaar 1200 staat. Volgens een tekst op de klok uit 1499 werd het gebouwd voor de heilige Catharina.

Door de eeuwen heen hebben er in de kerk de nodige verbouwingen plaats gevonden. Zo werd er een koor aangebouwd, het schip werd verlengd, er werden ramen geplaatst en er kwam een nieuwe, houten toren.

Het kerkje dat omringd is door het kerkhof ligt samen met de oude doodweg, die gebruikt wordt om de overledenen naar kerk en kerkhof te brengen, bovenop een terp die waarschijnlijk afkomstig is uit de vroege middeleeuwen. Er zijn archeologische vondsten gedaan uit de laat-Merovingische en de Karolingische periode. Eind 19^e eeuw is de terp voor het grootste deel afgegraven.

Het kerkje heeft de status van Rijksmonument, er worden nog diensten gehouden.

 

Een voorchristelijk heiligdom

Om zich tegen het water te beschermen bouwden de vroegste bewoners hun terpen op krachtplaatsen in de natuur waar leylijnen elkaar kruisen. Voor het jaar 1350 was het gebruikelijk dat kerken werden gebouwd op voorchristelijke heiligdommen.

In een verslag van de leylijnenwerkgroep Noord Nederland vond ik het volgende: in het Friese Aalsum stond voor de ingang van de hervormde kerk een tempeltje tussen vier bomen. Het tempeltje was waarschijnlijk gewijd aan zon, maan, Thor en de vruchtbaarheidsgodin Fostare. De bomen waren eik, linde, kastanje en taxus.

Het tempeltje stond op het knooppunt DC 370 van waar er een leylijn loopt naar Wynaldum en een via Westergeest naar Norgerholt.

De plaatsen Westergeest en Wynaldum worden eveneens met de godin Fostare in verband gebracht.

 

Catharina van Alexandrië

Volgens een legende was de heilige Catharina afkomstig uit een gegoede, niet-christelijke familie uit Alexandrië. Zij interesseerde zich voor filosofie en godsdienst. Beschreven wordt ze als een jonge, mooie en wijze vrouw die zich tot het christendom bekeerde. Zij vocht tegen de vervolging van christenen door de Romeinse keizer Maxentius, die vanaf eind 306 na Chr. zes jaren heeft geregeerd.

Het verhaal gaat dat Catharina de keizer er van wilde overtuigen dat de Romeinse goden afgoden waren. Omdat Maxentius niets tegen haar argumenten kon inbrengen nodigde hij vijftig filosofen uit om met haar in discussie te gaan, maar tot zijn grote woede won zij het dispuut met verve. De filosofen werden onthoofd en Catharina werd opgesloten in een kerker, waar ze door een rad met spijkers gemarteld zou worden. Gelukkig schoot er  op tijd een engel te hulp die haar bevrijdde. De keizer was bang dat zijn hele volk zich nu tot het christendom zou bekeren. Hij gaf het bevel om ook Catharina te onthoofden, maar er geschiedde nog een wonder: uit de wond kwam melk in plaats van bloed. Er gingen verhalen rond dat haar lichaam door engelen is meegenomen.

Het duurde nog zes eeuwen voordat men haar stoffelijke resten vond. Op de Sinaïberg in Egypte, waar heden ten dage nog een Catharina-klooster staat, vond zij haar laatste rustplaats.

Zij wordt door de kerk op 25 november herdacht.

Catharina ging de geschiedenis in als de beschermvrouwe van filosofen en van ieder die op de één of andere manier met een rad werkt: zoals molenaars, wagenmakers en spinners.

 

‘Heidense’ godin in heilig jasje

De Kerk heeft een aantal oude godinnen gedoopt tot heiligen om de kerstening soepeler te laten verlopen. Catharina is hier één van. Zij is terug te voeren op Barbeth die samen met Ambeth en Wilbeth de drie Beten worden genoemd. Deze schikgodinnen staan er om bekend dat zij ons levensweb of lot spinnen en weven.

Het symbool dat bij Barbeth hoort is het zonnerad, dat rond draait in de tijd van één jaar.  De acht spaken van het wiel geven de acht grote jaarfeesten aan die door de ‘heidenen’ werden gevierd. Het rad, hoewel in een andere vorm, is ook het symbool van Catharina geworden. Aalsum heeft het rad van deze heilige, die patrones van het dorp is, in zijn wapen afgebeeld.

 

Het raadsel van ‘de wandelende grafsteen’

Op het kerkhof rond de Catharinakerk is eind december 2008 een 450 kilo zware grafzerk tot vier keer toe ‘zomaar’ verschoven. De koster van de kerk stond voor een raadsel. Het voorval haalde de pers in binnen- en buitenland, het werd een ware media-hype. Nadat er door de politie een camera was geïnstalleerd kon grafschennis worden uitgesloten. Op de beelden was te zien hoe de zerk vanuit zichzelf  in enkele seconden een meter opschoof en tot stilstand kwam tegen het nabijgelegen graf. Nadat dit nog een keer gebeurde, heeft men de steen zodanig vastgelegd dat verschuiven niet meer mogelijk was.

Het Nederlands Forensisch Instituut dat de zaak onderzocht, kon er niet achter komen wat er precies gaande was. Was dit een paranormaal verschijnsel, had dit iets met de geestkracht van de overledene in het graf te maken, of kon dit op een natuurlijke manier worden verklaard?

 

De verklaring van het raadsel

Maar soms ligt de oplossing gewoon voor de hand: gebeurt er iets omtrent een grafsteen, vraag het dan iemand die er verstand van heeft. Een man die geïntrigeerd was door het verschijnsel belde een steenhouwer en kwam er achter dat deze beroepsgroep vaker met een wandelende zerk te maken krijgt. Zoiets kan gebeuren als een steen onder een schuine hoek is aangelegd en van onderen glad gepolijst is. Het is dan mogelijk dat bij de juiste weersomstandigheden: een nacht met vorst, de dag erna een zonnetje en een beetje smeltwater of sneeuw op en onder de steen, hij aan de loop kan gaan.

Al deze omstandigheden kwamen overeen met hetgeen er op het kerkhof in Aalsum was gebeurd.

 Ineke Bergman

---

 

Het kerkje bezoeken

Het adres van de kerk is: Mockamawei 4, 9121 CB Aalsum, gemeente Dongeradeel.

Iedere zondag is er een dienst van 9.30 tot 11.00 uur. De rest van de week is de kerk gesloten. Tjerk Smit, de beheerder van de kerk, heeft de sleutel en kan gebeld worden voor een bezoek (0519 292936). Een vrije gift voor de kerk wordt op prijs gesteld.

Bronnen

• Bergman, Ineke, Godinnen van eigen bodem, Geesteren, 2007. Zie ook facebook.com/godinnenvaneigenbodem.
• Bergman, Ineke, ‘Fostare’, Heilige bronnen in de Lage Landen, met medewerking van diverse auteurs, Geesteren, 2014, 143-155.
• Gilst, Aat van, Wijze vrouwen en godinnen, Soesterberg, 2001.
• Vleer, W, Leylijnen en leycentra in de Lage Landen, 1992.

 

---

Bekijk de kaart met alle krachtplaatsen

Lees alle artikelen betreffende krachtplaatsen

Wat is een krachtplaats?

Schrijven over een krachtplaats, help je ons mee?

---

 

• Willibrordusdobbe Ameland
• Annine onderscheiden als Ambassadeur voor de Vrede