Naam: Het Huldtoneel of de Schepenberg (Heemskerk, Noord-Holland)
Soort: Germaanse offerplaats
Adres: Aan de Rijksstraatweg, schuin tegenover de Marquettelaan
Een onbekend archeologisch rijksmonument
Vanuit archeologisch en historisch oogpunt bekeken is het Huldtoneel in Heemskerk een bijzondere plek die vreemd genoeg niet bekend is, hoewel het tot één van de eerste archeologische rijksmonumenten van Nederland hoort. Eigenlijk bevinden zich daar twee rijksmonumenten: zowel het bodemarchief van de heuvel als het gedenkteken op de heuvel hebben die status.
De geschiedenis van het Huldtoneel
De naam Huldtoneel heeft te maken met het feit dat de Graven van Holland hier werden ingehuldigd als Heren van Kennemerland. Vast staat dat Albrecht van Beieren in 1361 en Jan van Brabant, gemaal van Jacoba van Beieren, in 1418 op deze plaats werden gehuldigd.
In de ‘Gids voor Heemskerk’ van de Historische Kring Heemskerk vond ik een verhaal dat in het jaar 69/70 na Chr. moet hebben plaatsgevonden, omdat in augustus 69 de Cananefaten, een Germaans volk dat in het kustgebied van Holland leefde, onder leiding van legeraanvoerder Brinno, ook Brinio genoemd, in opstand kwamen tegen de Romeinse bezetters.
De Romeinse geschiedschrijver Tacitus verhaalt dat zich onder de Cananefaten (door Tacitus Caninefaten genoemd) een zekere Brinio bevond, die van vermetele stoutheid en aanzienlijke afkomst was. Naar volksgebruik plaatste het volk Brinio op een schild en droeg hem als gekozen aanvoerder rond als opperhoofd der Kennemers. Tacitus vertelt er niet bij of deze inhuldiging daadwerkelijk plaatsvond op het Huldtoneel, maar het is heel goed mogelijk.
Een offerplaats van de Germanen
De naam ‘Schepelenberg’ is vermoedelijk een verbastering van ‘schepenenberg’, de plaats waar door de schepenen recht werd gesproken in de open lucht, net als men dat in voorchristelijke tijden deed. Deze heuvel moet al lang voor de 10e eeuw in gebruik zijn geweest. Er zijn weliswaar geen geschreven bronnen over, maar archeologisch onderzoek in 1863 heeft aangetoond dat deze plek al bestond in het begin van onze jaartelling. Er zijn brokstukken van geoxideerd ijzer gevonden, scherven van zeer oud aardewerk, verbrande beenderen en houtskool. Helaas zijn de vondsten zelf verdwenen, maar er bestaat nog een verslag van. Oudheidkundige L.J.F. Jansen van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, die het onderzoek heeft geleid, kwam tot de conclusie dat de Schepelenberg een begraafplaats uit de Romeinse tijd is geweest, maar volgens overlevering heeft het al voor de Romeinse tijd als offerplaats van de Germanen gediend en werden er mogelijk godinnen en goden aanbeden. Opgravingen hebben uitgewezen dat de plek op een ouder grafveld was gelegen net als bij het enig andere bekende Huldtoneel in Katwijk, waar de opgegraven voorwerpen, zoals zwaarden, drinkglazen en andere gebruiksvoorwerpen wel bewaard zijn gebleven.
Het gedenkteken voor de Graven van Holland
Het gedenkteken op de heuvel is in 1863 vlak nadat het archeologisch onderzoek heeft plaats gevonden op initiatief van de grondeigenaar D.T. Gevers van Endegeest opgericht.
De gedenknaald bestaat uit drie zijden waar teksten op staan.
Op de voorkant staat: DE GRAVEN VAN HOLLAND WERDEN HIER NAAR OVERLEVERING ALS HEEREN VAN KENNEMERLAND GEHULDIGD.
De tekst aan de linkerzijde luidt: WANDELAAR WIL DIT GEDENKTEEKEN EERBIEDIGEN.
Rechts vind je de naam van de initiatiefnemer: DOOR GEVERSvENDEGEEST EN ZIJNE VROUW M.J.DEUTZvASSENDELFT OPGERIGT MDCCCLXIII
Een plaquette
Als je het terrein binnenkomt zie je aan je linkerhand een plaquette met opschrift:
Het Huldtoneel
Of de scepelinge berch te Heemskerk
Deze opgeworpen heuvel is een van de oudste historische plekken van Kennemerland.
In de Romeinse tijd diende deze plek als offerplaats.
Het plateau rond de heuvel was oorspronkelijk veel groter.
In de 14e en 15e eeuw werden hier de Graven van Holland als Heer van Kennemerland gehuldigd.
In die tijd werd er ook recht gesproken door de Schepenen van Heemskerk.
Er is in het verleden veel gebeurd op deze plek, die al bewoond werd voordat de Romeinen er waren. De energie voelt mannelijk, als je je ogen dichtdoet zie je als het ware de Germanen hier rondlopen. Ook de Friezen maakten deel uit van de Germaanse volken aan de Noordzeekust. Ik kan me voorstellen dat hier mogelijk geofferd werd aan de Friese krijgsgodin Baduhenna. Volgens de laatste inzichten zou haar woud in Velserbroek hebben gelegen en dat is niet ver van deze plek verwijderd.
Ineke Bergman
Het Huldtoneel bezoeken
Het Huldtoneel in Heemskerk ligt verscholen achter bomen en een haag aan de Rijksstraatweg ter hoogte van huisnummer 201, schuin tegenover de Marquettelaan.
Als je vanuit Castricum naar Heemskerk rijdt over de Rijksstraatweg dan ligt het Huldtoneel aan je rechterhand vlak voor de rotonde bij de Marquettelaan. Kom je vanuit Beverwijk dan zie je het aan je linkerhand vlak na de rotonde liggen. Een bruin bord aan een lantaarnpaal wijst het aan.
Aan de kant van de weg waar het Huldtoneel ligt is geen gelegenheid om te parkeren. Kom je vanuit de richting van Castricum dan kun je het beste doorrijden tot de rotonde verder op bij de Marquettelaan, daar keren en aan andere kant van de Rijksstraatweg de auto neerzetten. Het Huldtoneel is ten alle tijde toegankelijk.
Meer lezen over Godinnen en Heilige Bronnen in Nederland
- ‘Godinnen van eigen bodem’, Ineke Bergman, ISBN 978 90 7740835 3, Uitgever A3 boeken, Geesteren, www.A3boeken.nl, zie ook: facebook.com/godinnenvaneigenbodem
- ‘Heilige Bronnen in de Lage Landen’, Diverse auteurs, ISBN 978 94 91557 09 5, Uitgever A3 boeken, Geesteren, www.A3boeken.nl
Bekijk de kaart met alle krachtplaatsen
Lees alle artikelen betreffende krachtplaatsen
Schrijven over een krachtplaats, help je ons mee?
One Response to “Het Huldtoneel of de Schepelenberg”
Ik ben op zoek gegaan naar Brinio in de tekst van Tacitus en zijn relatie tot de Kennemers, doch die is er niet:
Historien IV.15: “Er leefde onder de Canninefaten een man van brute onbeschaamdheid, Brinno genaamd, door de glans van zijn afkomst in groot aanzien. Zijn vader had zich tot vele vijandelijke handelingen verstout en met de komedie van Gaius expedities ongestraft de draak gestoken. Derhalve viel Brinno op zichzelf reeds om de roep van zijn rebels geslacht bij zijn stamgenoten in de smaak. En boven op een schild gezet naar ’s lands wijs en op de schouders van zijn dragers in balans gehouden, wordt hij tot aanvoerder gekozen. En ogenblikkelijk roept hij nu de Friezen op (dit is een stam aan gene zijde van de Rijn), waarna hij de zich in onmiddelijke nabijheid bevindende winterkwartieren van twee cohorten gelegen aan de Oceaan overrompelt.”
Brinno wordt hier dus aanvoerder van de Cananefaten en niet zoals u hier schrijft van de Kennemers.