Naam: Sint Lievensmonstertoren
Soort: Kerk, Boom
Adres: Kerkplein 2, 4301 EE Zierikzee
De dikke toren van Zierikzee staat aan het eind van de straat waar ik vroeger woonde. Mijn eerste werkplek lag er vlakbij, dus ik passeerde hem elke dag. Indrukwekkend groot en zwaar, op afstand van de erbij behorende kerk.
De Sint Lievens Monstertoren
De Sint Lievens Monstertoren dankt zijn naam aan het woord monasterium (van monnik, kloosterkerk). Hij heet dus niet zo omdat hij dik en log is ten gevolge van het niet bereiken van de oorspronkelijk geplande hoogte. Tussen de toren en de kerk is een open ruimte. Vreemd heb ik dat altijd gevonden, dat gat tussen beide gebouwen. Uit een tekening blijkt dat het er altijd is geweest. Zie onderstaande foto.
Het gat tussen de kerk en de toren heeft altijd bestaan
Een gids ter plekke geeft nader uitleg over deze open gelaten ruimte. Nadat het kerkgebouw voltooid was, is er begonnen met de bouw van de toren. Er werd een afstand van 8 meter in acht genomen om de fundamenten ervan zonder gevaar van instorting te kunnen plaatsen.
De huidige toren laat aan de kant van de kerk nog de vorm van een gotische boog zien. Die had de doorgang moeten vormen naar de grote kerk. De verbindende ruimte zou met glas-in-lood gedekt worden. Zover is het dus nooit gekomen. Zo is ook de hoogte die men voor de toren in gedachten had nooit bereikt.
Tijdens de bouw zouden er zo’n zestig mensen verongelukt zijn, waarvan de families financieel gecompenseerd moesten worden. De bouw lag dus regelmatig stil vanwege geldgebrek, aldus de gids.
De toren als statussymbool
Met de geplande hoogte van zo’n 130 meter had de toren de hoogste moeten worden die tot dan toe was gebouwd. Zo kon iedereen zien hoe belangrijk de stad Zierikzee was.
Stadsbouwmeester Andries Keldermans (ca. 1400-1481) tekende het ontwerp voor de toren. Hij was afkomstig uit Mechelen en kwam uit een familie van architecten, schilders en beeldhouwers. Het fundament werd onder zijn leiding gelegd in het jaar 1454.
Zoon en opvolger Anthony (ca. 1440-1512) liet de bouw na 1480 hervatten. Kleinzoon Rombout was eveneens bij de bouw betrokken. Volgens een van de bronnen zou Anthony de broer van Andries geweest zijn. Dit lijkt gezien de geboortedatum onwaarschijnlijk.
In 1510 was de hoogte van 50 meter bereikt en werd de bouw opnieuw voortijdig gestaakt. Ten gevolge van rampen en tegenslagen was de kas leeg. Hoger is de toren niet meer geworden.
Andries Keldermans ontwierp ook de Rombouttoren in Mechelen. De Sint Lievens Monstertoren vertoont hiermee een sprekende gelijkenis. In een van de stukken die ik lees wordt de toren van Zierikzee benoemd als het kleine broertje van de Rombout.
De Torenkruiers
Een volksverhaal vertelt over de vreselijke ramp die Zierikzee trof. De handelsvloot van de stad verging in één nacht tijdens een vreselijke storm. Vijfhonderd vrouwen verloren hun man. Bouwmeester Anthony Keldermans was onderweg met een schip vol stenen. In het zicht van de haven leed hij schipbreuk. Zodoende kon de toren niet afgebouwd worden. En dat, terwijl de eerste omloop nog maar net was genaderd. De toren die twee keer zo hoog had moeten worden als de Dom van Utrecht bleef steken op nog minder dan de helft.
Verder dan het kruien van stenen zijn de bouwlieden nooit gekomen. De niet afgebouwde toren heeft de mensen uit Zierikzee een spotnaam bezorgd. ‘Torenkruiers’ worden ze genoemd.
Vijf kerken op een rij
De huidige kerk heeft voorlopers gehad op dezelfde locatie. Al in de 10e eeuw zou het eerste houten kerkje gebouwd zijn, gevolgd door een tufstenen basiliek rond het jaar 1151. In de Middeleeuwen (1378) werd de Sint-Lievens Monsterkerk een kapittelkerk. Deze werd in 1422 aan de zuidzijde uitgebreid met een Librije. De grote kerk uit 1470 is in 1832 afgebrand en er is een kleinere zaalkerk (1848) voor in de plaats gebouwd. Op de onderstaande foto zijn de contouren van de verschillende kerken zichtbaar gemaakt, te beginnen met het tufstenen kerkje.
Contouren van de verschillende kerken.
Leylijnen
Voor het christendom vaste voet aan de grond kreeg, bouwden onze voorouders hun heiligdommen op knooppunten van leylijnen of aarde-energiebanen. Kerken van voor 1350 zijn meestal gebouwd op de plek van zo’n heidense krachtplaats. Je ziet vaak dat de toren, het hoofdkoor en het transept van zo’n oude kerk verbonden is met energiepunten. Zowel aan de oostzijde als aan de westzijde van de toren kon ik op afstand energie waarnemen, evenals in de toren zelf. Dat de dikke toren op een leylijn staat wordt ook vermeld in het boek ‘Leylijnen en leycentra in de Lage Landen’.
Een kunstwerk aan de voet
Sinds het jaar 2002 staat er op het gras aan de voet van de toren een nieuw kunstwerk. Twee ronde vormen van roestvrijstaal vormen een spiraal. Kunstenaar en ontwerper Piet Seghers uit Velp (1923-2016) gaf het de naam ‘Eb en Vloed’. Het beeld is een geschenk van de Koninklijke Zeelandiagroep uit Zierikzee. Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan werd het aangeboden aan Schouwen-Duiveland. De toenmalige burgemeester Asselbergs van deze gemeente heeft het kunstwerk onthuld.
Eb en Vloed
Een oude kastanjeboom
Aan de noordkant van de huidige zaalkerk staat een grote kastanje. Hij lijkt ter hoogte van het transept van de door brand verwoeste kerk te staan. Deze witte paardenkastanje staat op een lijst van monumentale bomen. Hij zal tussen 1830 en 1840 geplant zijn en kan bogen op een hoge ouderdom. Een van zijn lange takken wordt door een paal ondersteund. Deze oude boom heeft een sterke uitstraling. Bij mijn weten zijn er geen volksverhalen over deze boom bekend.
De oude kastanjeboom naast de kerk heeft ook een sterke uitstraling
De Dikke Toren bezoeken
Als je naar Zierikzee toe rijdt, volg dan de borden ‘Parkeren Zierikzee’. Je wordt dan geleid naar een gratis parkeerterrein (P-Scheldestraat) aan de rand van de stad. Je parkeert vlakbij de Dikke Toren. Deze is te bereiken via de Westerstraat. Kom je vanaf de Markt dan vind je de toren aan het eind van de Poststraat. De Dikke Toren is vanaf alle kanten duidelijk zichtbaar. Een kaart van Zierikzee vind je op de website hieronder. Binnen de stad is het betaald parkeren, behalve op zondag.
Tijdens het seizoen is de toren is geopend van maandag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur.
Buiten de schoolvakanties is de toren op maandag gesloten.
Meer informatie is te vinden op de site van Zierikzee-monumentenstad.
Joke Visker: https://jokessterrenkruid.blogspot.com
Bronnen
- Wigholt Vleer: Leylijnen en leycentra in de Lage Landen, p.299.
- J.R.W. en M. Sinninge: Zeeuwsch sagenboek. Zutphen 1933, p.247, p.285
- Frans Vermoortel: Mechelen, Sint-Romboutstoren en zijn beiaarden
Websites
- https://weblog.dezb.nl/tag/zierikzee/ (Lybrije)
- https://www.zierikzee-monumentenstad.nl/SintLievensmonsterkerk/
- https://encyclopedievanzeeland.nl/Keldermans_(van_Mansdale)
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Sint-Lievensmonstertoren
- https://www.zierikzee-monumentenstad.nl/sintlievensmonstertoren/
- http://www.mechelenblogt.be/2012/04/t-kleine-broertje-van-rombout
- http://www.wereldregio.nl/2015/08/24/overzicht-monumentale-bomen-op-schouwen-duiveland/
- http://www.centrumparkeren.nl/zierikzee
Joke Visker: Dryade, kwartaalblad voor barden, ovaten en druïden in de lage landen (OBOD)
Jaargang 2011 nummer 53: De Bron van Brighde
Jaargang 2016 nummer 73: De Keltische Boomkalender
Jaargang 2017 nummer 76: De Externsteine
Jaargang 2017 nummer 76: De Residentie van de Grote Moeder
Jaargang 2017 nummer 77: Jelling, een king-size monument uit de Vikingentijd
Bekijk de kaart met de krachtplaatsen
Lees alle artikelen betreffende krachtplaatsen
Schrijven over een krachtplaats, help je ons mee
One Response to “De Dikke Toren van Zierikzee”
Erg boeiend, ik zag de Toren altijd als ik op weg was naar Nehalennia en vroeg me altijd al af of er iets bijzonders met die toren was. Goed dat het nu is opgenomen in Krachtplaatsen!