Legenda

Rood – grafheuvels ~ blauw – grafheuvels met urnenvelden

Bron: Wikipedia

Naam: Grafheuvels in Nederland

Soort: Grafheuvels

Vindplaats: Delen van Nederland

Nederlandse grafheuvels kennen dikwijls meerdere lagen, veelal uit verschillende perioden, zodoende een korte uitleg daarover.

De hunebedden van het Trechterbekervolk

De Westgroep van de Trechterbekercultuur van de Hunebedbouwers, 3400-2700 v.o.j. (voor onze jaartelling) was een beschaving van gevestigde landbouwers in noordoost Nederland en in Duits Neder-Saksen. Van het gemengd landbouwbedrijf (akkerbouw en veeteelt) in Europa wordt aangenomen dat het van oorsprong afkomstig is van de neolithische culturen op de Balkan. Deze Oud-Europese beschavingen staan bekend om hun vrouwgerichte samenleving, vooral ook door de vele vrouwen- of godinnenbeeldjes. Van de Trechterbekercultuur is dat lastig aan te tonen. Veronica Veen verduidelijkt dit echter in haar boek De Trechterbeker, oorsprong en symboliek, 2013, waarin onder meer vrouwen als aardewerk-maaksters, de oogjes-emmer en de betekenis van geometrische motieven, zoals aard- en watersymbolen voorkomen. De hunebedden van het Trechterbekervolk liggen overwegend oost-west gericht met de toegang meestal op de zuidelijke zijde, hetgeen kan duiden op de opkomst, de hoogste middagstand en ondergang van de zon.

Overgangstijd van vrouwgericht naar patriarchaal

Vanaf rond 2900 v.o.j. worden de hunebedden niet meer gebruikt en gaat men alleen nog overledenen bijzetten onder het aardoppervlak. Een in 2015 opgegraven voorbeeld daarvan is het grote grafveld van Dalfsen, gedateerd als de laatste fase van de Trechterbekercultuur 2900-2700 v.o.j. Vanaf 2900 v.o.j. wordt echter ook de Enkelgraf- of Standvoetbekercultuur in Nederland als westelijke tak van de Touwbekercultuur in de tijd geplaatst. Van die beschaving in de Noord-Europese Laagvlakte en enig gebied ten noorden daarvan wordt aangenomen, dat zij patriarchaal Indo-Europees was en van oorsprong uit het Pontisch Steppegebied (ten noorden van de Zwarte Zee en de Kaspische Zee) afkomstig was (de Koergan-hypothese van Marija Gimbutas, koergán betekent grafheuvel in het Russisch). Waarschijnlijk kan de periode 2900-2700 v.o.j in het Late Neolithicum als overgangstijd gezien worden. De archeologie spreekt van “drie eeuwen van het contactloos naast elkaar bestaan van de twee bevolkingsgroepen in die tijd”.

Het samengaan van twee culturen

In zo een nieuwgevormde beschaving als die van de Touwbekercultuur, waarin twee culturen samengaan, heeft de meerderheid van de bevolking de taal, het geloof en de cultuur van de binnengetrokken overheersers overgenomen, maar er zijn ook substraatwoorden, geloofselementen en cultuur van de oorspronkelijke bewoners blijven voortleven. Genetisch is de bevolking samengevloeid, zodat hun voorouderverering op beide teruggaat.

Er wordt aangenomen, dat alleen vrouwen en mannen met een belangrijke positie in heuvelgraven bijgezet werden. Dat hoeft geen hiërarchie te betekenen, maar kan vanwege persoonlijke talenten zijn, alhoewel later gaandeweg een Indo-Europese standenmaatschappij ontwikkeld moet zijn.

Hans Eisma

Bekijk de kaart met alle krachtplaatsen

Lees alle artikelen betreffende krachtplaatsen

Wat is een krachtplaats

Schrijven over een krachtplaats, help je ons mee

Informatie over grafheuvels op de Utrechtse Heuvelrug-Zuid

Voor verdere uitleg over de periodes daarna, zie: Het grafheuvelmodel bij de Amerongse Berg.

• Woensberg ’t Gooi
• Grafheuvels op de Utrechtse Heuvelrug-Zuid