Naam: Bergkerk of St. Nicolaaskerk, Deventer
Soort: Kerk
Plaats: Bergkerkplein 1, 7411 EN, Deventer
Geschiedenis
Deventer is een van de vijf oudste steden van Nederland. De plaats staat al in 9e-eeuwse bronnen van het bisdom Utrecht vermeld. In een oorkonde uit 877 wordt gesproken over zeven hoeven in Daventre portu (de haven bij Deventer). Vleer spreekt over de jaartallen 840/49 als vermelding van de plaats en wel als Dauentre; en in 893 als Deuentre. De betekenis hiervan is mogelijk a. waternaam Dabantra, b. boom van Data, c. dode boom. Vanaf de 9e eeuw werd de plek waar Deventer nu ligt continu bewoond. In 952 wordt Deventer in een schenkingsoorkonde van koning Otto I als stad vermeld.
Het oude Deventer lag ten noorden van de Brink en aan de IJssel. Hier had de missionaris Lebuinus zijn kapel gesticht. In 882 zouden de Vikingen dit deel hebben geplunderd. De Bergkerk ligt buiten dit gebied.
Waarschijnlijk eind 13e eeuw sloot Deventer zich aan bij de Hanze. Deventer is bekend van de Moderne Devotie met Geert Grote als belangrijke voorman. De Moderne Devotie bestaat nog steeds.
Vondsten
Er zijn op diverse plaatsen restanten gevonden uit de ijzertijd en de Romeinse tijd. Bij archeologische opgravingen in 2008 werden sporen gevonden van een huis dat daar in de vroege ijzertijd heeft gestaan. Uit eerdere opgravingen kan worden afgeleid kon dat er in de Romeinse tijd een Germaanse nederzetting heeft gestaan. Ook zijn bij opgravingen een beeldje van de Romeinse godin Victoria gevonden, evenals Romeinse munten uit de 3e en 4e eeuw.
De Bergkerk of St. Nicolaaskerk
De kerk is gebouwd op een oeroude rivierduin. Het is mooi om met de stadwandeling de Bergkerk te bereiken. Via de Rijkmanstraat kom je op het pleintje het Bergschild. Daarna is het stijgen en dan moet je de trappen op, alsof je in het buitenland bent! Boven gekomen zie je de kerk. Ze is in de bloeitijd van de Hanzestad gesticht door Norbertijnen uit het Westfaalse Varlar (nabij Coesfeld). De kerk werd eind 12 eeuw gebouwd als een Romaanse kruisbasiliek. Het gebouw vertoont veel gelijkenis met kerken uit de Oostzeelanden.
In 1206 werd de kerk gewijd aan St. Nicolaas, de schutspatroon van kooplieden en schippers. In de 15e eeuw werd de kerk verbouwd tot een laat-gotische basiliek. De torens werden hierbij verhoogd. In de 20ste eeuw is de kerk tot tweemaal toe ingrijpend gerestaureerd. Het is het belangrijkste bouwwerk van het Bergkwartier en gezichtsbepalend.
Oude huizen rond de Bergkerk
Legende
Er is een legende die beschrijft hoe tot de bouw van de Bergkerk zou zijn gekomen. Twee Deventer zussen, Martha en Beatrix, waren onder de indruk van een ridder die in Deventer was aangekomen. Zij streden beide om de gunst van deze man. Beatrix trouwde uiteindelijk met de ridder, en liet Martha alleen achter. Daarop liet Martha de kerk met de twee torens bouwen, de een iets hoger dan de ander, want de beide zusters waren ook verschillend in lengte. Dit zou het vermeende verschil in hoogte tussen de beide torens verklaren.
“Ter nagedachtenis aan de liefde van mijn zuster en mij, wil ik van mijn geld een kerk doen bouwen op den berg. Twee torens zullen erop worden gebouwd, de een iets groter dan de ander, twee kinderen van één vader gelijk, en onafscheidelijk. Zoo zal eeuwig blijven de gedachte aan onze liefde en na onzen dood althans zullen er twee zusters zijn, die elkaar niet verlaten”
Muurschilderingen
In 1580 kwam de kerk in protestantse handen, de kerk werd leeggehaald en alle katholieke versieringen verdwenen; zo ook de wand- en gewelfschilderingen die onder een laag witkalk verdwenen. Deze zijn tijdens de restauratiewerkzaamheden begin 20ste eeuw blootgelegd en hersteld. De schilderingen op de oostwand van het oude Romaanse dwarsschip stammen uit de vroege 13e eeuw. In 1967 werd de kerk verkocht aan de gemeente Deventer. De 12-eeuwse kerk is een rijksmonument en tegenwoordig in gebruik als expositieruimte voor beeldende kunsten.
Leylijn
De leylijn is te vinden op de plek waar eens het hoofdaltaar stond. Hier is de kern. Dit punt werd “de Heest” genoemd. Op deze plek stond een duizendjarige heilige eik, die in de tiende eeuw is omgehakt. Ook was dit voor de kerstening een versterkte plaats van de toenmalige Sallanders. Volgens de pendel van Van den Dool is hier na het omhakken van de boom een bidplaats gecreëerd.
Volgens Sietse van der Tuin is er sprake van een leycventrum in de Bergkerk; deze maakt deel uit van een lijn die via de Ridderzaal in Den Haag naar het leycentrum aan de voet van de Tor in Glastonbury gaat.
Een tweede leyccntrum is zuidoostelijk van het Deventer station gelegen, in de zogenaamde ‘Voorstad’. Het ligt bij een speeltuin de Tuinstraat en de Kolkweg.
Ervaring
Ik kon niet in de kerk vanwege een expositie daar. We zijn om de kerk heengelopen en aan de achterzijde heb ik met de wichelroede geprobeerd een leylijn te voelen. Ik heb de leylijn niet kunnen traceren. Wel viel me op dat er twee bijzondere bomen stonden, mogelijk op de tweede leylijn van het leycentrum.
Vleer zegt over deze energie: “Het leycentrum is rechtsdraaiend, positief en wekt een sociaal gevoel op. Er is ook sprake van een wijde blik. Het is alsof deze plaats tot in de verre omgeving domineert”.
Lida van de Water
De Bergkerk bezoeken
De kerk is vrij toegankelijk van dinsdag t/m zaterdag van 11-17 uur en op zondag van 13-17 uur. Bezienswaardigheden zijn het fraaie interieur van de kerk, zeer bijzondere 13e eeuwse schilderingen en een imposant kerkorgel.
Op het moment dat er een expositie is, geldt er een toegangsprijs voor de expositie; de kerk is dan niet vrij toegankelijk.
Bronnen
- Hanze Stadswandeling, Bergkwartier en Brink, Hanzesteden Marketing & VVV-Deventer, 2015
- Wigbolt Vleer en Dick van den Dool, Leylijnen en leycentra in de Lage Landen. 200 heilige plaatsen in Nederland en Omgeving, 1992
- Wikipedia
- Het citaat van Martha is uit: Cohen, Nederlandsche Sagen en Legenden, Teddington: The Echo Library (2007), via Wikipedia
Bekijk de kaart met alle krachtplaatsen
Lees alle artikelen betreffende krachtplaatsen
Schrijven over een krachtplaats: Help je ons mee
