Naam: Mariakerk
Soort: kerk
Adres: Brink 11, Ruinen (Drenthe)
Geschiedenis
Ruinen is een brinkdorp in de provincie Drenthe (gemeente de Wolden). Het was een hoge heerlijkheid: de Heerlijkheid Ruinen vanaf de middeleeuwen tot aan de Franse tijd.
Dorpen als Ruinen waren esdorpen, grenzend aan het Dwingelderveld. Ze bestonden uit een aantal verspreide boerderijen waaromheen de essen lagen: de landbouwgronden. De schapen van de boeren verzamelden zich elke ochtend op de brink: een open plek aan de rand van het dorp. Daar nam de schaapsherder ze dan mee naar de hei.
De Mariakerk
Dit kerkje lijkt in eerste instantie een normale middeleeuwse dorpskerk. Toch maakte dit gebouw deel uit van van de plaats van het oudste klooster van Drenthe. Het gebouw hoorde oorspronkelijk bij het benedictijnenklooster van Ruinen, de Maria-abdij. Diverse kloostergebouwen verrezen aan het noorden en achter het koor van de kerk. Restanten van deze vroegere abdij zijn nog te zien in de kelder van de pastorie van ruinen. Toen de monniken in 1325 uit Ruinen wegtrokken om zich te vestigen in Dickninge in de Wijk, werd de voormalige kloosterkerk een parochiekerk.
In de 14e eeuw werd aan de zuidoostzijde van de kerk de Catharinakapel gebouwd. In de 15e eeuw werd de toren gebouwd. Oorspronkelijk betrof het een Romaanse kerk. Bij een ingrijpende verbouwing in de 15e eeuw kreeg de kerk haar huidige gotische uiterlijk. De kerktoren is in dezelfde periode gebouwd. Tijdens de Reformatie ging de kerk over in protestantse handen. De naam Mariakerk bleeft gehandhaafd. In 1836 werd de kapel gesloopt en ook het koor werd afgebroken. De toren heeft een hele vreemde spits. De oorspronkelijke spits uit 1423 werd tijdens een zware storm in 1661 ernstig beschadigd. Pas bijna 30 jaar later kreeg de toren weer een spits: een eenvoudige lantaarnspits!
De Mariakerk in 1786
Bij het betreden van de kerk via het torenportaal ziet men rechts van het portaal een grote platte steen liggen. Mogelijk een markegrenssteen maar bij nadere bestudering staan er behalve een christelijk kruis ook enkele runetekens op. Dit doet de vraag rijzen of de Mariakerk boven op een heidense offerplaats gebouwd is. Hier zijn geen bewijzen van. Volgens een plaatselijk verhaal zou deze offersteen uit de Mariakerk zijn verwijderd tijdens de 80-jarige oorlog en pas in 1937 in de pastorietuin in Odoorn terecht zijn gekomen. Of heeft de steen bij de hervormde St. Margarethakerk te Odoorn gelegen? Deze kerk blijkt, uit oude overleveringen in Odoorn, wel bovenop een heidens heiligdom gebouwd te zijn.
Nog in 1978, op 1 april, kaapten enkele jongeren uit Ruinen de gekerstende offersteen uit de pastorietuin in Odoorn. De mensen in Odoorn waren woest om de roof van Ruinen van de heilige kei. De steen is sindsdiens spoorloos…..zegt men.
In de kerk sieren een fraai eiken preekstoel en een doophek uit ca. 1660 het interieur, samen met een koperen kroon.
Kapellen
Aan de zuidoostkant van de kerk heeft de St. Catharinakapel gestaan. Aan het einde van het toenmalige koor heeft vroeger nog een kleine kapel gestaan: de Onze Lieve Vrouwekapel. Die was alleen bestemd voor de abt van het klooster, om er te bidden. In 1836 werd de St. Catharinakapel afgebroken en de andere kapel verdween later toen het koor werd ingekort. Je kunt nog zien waar de St. Catharinakapel heeft gestaan. Ook de O.L.Vrouwekapel en het koor zijn bij opgravingen in 1973/74 weer teruggevonden.
.Hier heeft de St. Catharinakapel gestaan.
Leylijnen
Er zijn nogal wat mensen die leylijnen hebben ontdekt. Vleer geeft een leylijn aan die van de Plechelmusbasiliek in Oldenzaal via de kerk van Heemse naar de Mariakerk te Ruinen loopt. Ton van der Leeden, wichelroedeloper, geeft aan dat deze leylijn nog verder doorloopt naar de hervormde kerk in Olderberkoop. Er is een leycentrum van 33 lijnen achter de kerk ontdekt door Stok, precies waar de verdwenen O.L.Vrouwekapel heeft gestaan. Ter hoogte van de preekstoel is een leycentrum met 10 leylijnen.
Heilige plek
Er moet rond 850 al sprake zijn geweest van een kerk, dit moet een klein houten kerkje zijn geweest met een rieten dak. Zeer waarschijnlijk werd deze plek al eerder als heilige grond erkend.
Heilige boom
Voor de Mariakerk op de Brink heeft een oude boom gestaan, een lindeboom met aan de voet een grote uitstulping. Hierop deed de koster van de kerk na de kerkdienst (hij was ook de schoolmeester) de afkondigingen van de gemeenschap. De linde wordt al genoemd uit een verordering van 1644. Rond 1900 was de boom vermolmd en uitgehold en bezweek ze onder de last van haar zware kroon. De linde heeft zeker haar voorgangsters gekend, linden werden gezien als heilige bomen; er werd recht onder gesproken.
Restauratie 2015
In 2014 werden bij archeologische opgravingen de vroegere afmetingen van de kerk blootgelegd. De muren die worden opgegraven zijn van baksteen en ongeveer een meter dik.
In 2015 is het terrein rond de kerk aangepakt. Het terrein is opnieuw ingericht, gelijktijdig met het herstel van het oorspronkelijke karakter van de Brink. Belangrijkste doel was de bijzondere geschiedenis en het karakter van de kerk en haar directe omgeving weer zichtbaar en beleefbaar te maken, is te lezen op een van de expositiezuilen, die de gemeente Wolden er heeft laten neerzetten.
“Een semi-openbaar terrein is ontstaan waar de kerkgeschiedenis kan worden “gezien”, en waar ruimte is voor ontspanning, recreatie en creativiteit”, aldus een van de expositiezuilen.
Expositiezuilen en bestrating rond de kerk
Persoonlijke ervaring
In 2015 was ik weer eens in Ruinen. Dit keer om naar het kerkje te lopen dat me zo aantrok. Ik liep om de kerk heen. Achter de kerk voelde het meteen zo fijn aan. Rond de kerk was gras en aan de achterkant leek de tijd anders. Er stonden een paar bomen en het was er vredig. Hier was iets geweest! Vroeger. Wat? Ik heb er tegen de muur aangestaan en er even gezeten. Ik wilde niet weg, het voelde zo fijn! Ik heb de bomen gedag gezegd. Toen ben ik langzaam langs de andere zijde weer naar de voorkant gelopen.
De kerk was open en daar vond ik, achteraan in de kerk op de linkermuur, de noordmuur, de muurschildering uit de 15e eeuw die Maria voorstelt bij de Annunciatie (de aankondiging van haar zwangerschap). De kerk was tijdens de protestantse overname natuurlijk helemaal witgeschilderd en deze muurschildering was tijdens een recente opknapbeurt ontdekt en weer blootgelegd.
Thuis ging ik meteen zoeken op het Internet naar informatie over het kerkje. In het Pelgrimspadboekje van Drenthe werden de leylijnen beschreven die achter het kerkje liepen.
Tijdens een bezoek in 2017 was het kerkje dicht. Wat wel te zien was hoe ingrijpend de grond rond het kerkje was aangepakt. Alle energie leek weggevloeid. Aan de achterkant hebben ze met een grote bak grind in de vorm van het oude koor willen aantonen waar het koor toentertijd lag. Weg plekje om bij weg te dromen. Er lag een route van brede tegels rondom de kerk, met “expositiezuilen”, een lelijke maquette van de kerk in “modern metaal”. Een schoolvoorbeeld van hoe je iets kwetsbaars kunt verruïneren. Alle goede bedoelingen ten spijt.
Expositiezuilen en een breed pad rond de kerk
Ik ben op de steen gaan staan die vlak bij de muur op het grote grindvlak lag en voelde de rust en de tijdloosheid weer; jammer dat de omgeving hier niet meer bij paste.
Ondanks dat hier geen bewijzen zijn van een heidense plaats van samenkomst, moet hier in mijn visie, gezien de leylijnen en het leycentrum, wel degelijk iets zijn geweest. Het kerkje ligt iets hoger, zoals alle kerkjes hier in Drenthe.
De “grindbak” die de afmetingen van het vroegere koor laat zien
De Mariakerk bezoeken De Mariakerk is vanaf begin juli tot en met half september op de woensdagen geopend van 14:00 tot 16: 00 uur. Toegang gratis.
Lida van de Water
Bronnen
- Hans Westerman, Drentse onmensen, 2013
- Zoet, Van der Leeden en Stok, Langs mystieke plekken in Zuidwest- Drenthe. Stichting Pelgrimspad, 2005
- Drenthe op zijn best, uitgave gemeente De Wolden
- http://reliwiki.nl/index.php/Ruinen,_Brink_11_-_Mariakerk
Bekijk de kaart met alle krachtplaatsen
Lees alle artikelen betreffende krachtplaatsen
Schrijven over een krachtplaats, help je ons mee
