Naam: Kapel van Onze Lieve Vrouwe van Haarlem
Soort: Mariakapel
Plaats: Jansstraat 41, Haarlem (naast de Josephkerk)
Korte geschiedenis
Men zegt dat de verering van Maria is begonnen omstreeks 1500; toen kwamen de Haarlemse begijnen in het bezit van een beeld van Maria dat recent gemaakt was. Het kwam in de kerk van de begijnen te staan. Hoe zij aan dit Mariabeeld zijn gekomen, is verloren gegaan in de mist van het verleden. Toen zij in 1581 het veld moesten ruimen voor een andere eigenaar, namen zij het beeld mee. Het beeld kwam in een provisorisch ingericht kapelletje te staan, aan het binnenpleintje bij de huisjes aan de Kloppers- of Lange Poort waar zij gingen wonen.
Mogelijk heeft het beeld daarna in de schuilkerk gestaan, die in 1669 in een pand werd opgericht en die gewijd was aan Joseph en Maria Magdalena. Zeker is dit niet.
In 1841 werd de huidige St. Josephkerk gebouwd, in de in de tijd heersende neoclassistische mode. De kerk was in 1843 klaar en aanvankelijk kwam het Mariabeeld in de doopkapel vlakbij het hoofdaltaar te staan. Kort daarna kreeg zij haar eigen kapel, aan de linkerzijde van het kerkgebouw.
Het Mariabeeld
Het beeld van Onze Lieve Vrouwe van Haarlem is ongeveer 45 centimeter hoog en is van eikenhout. Het vertoont nog sporen van polychromie (veelkleurig) en gemaakt in de zogeheten Hollands-Brabantse stijl.
Maria staat op een rond voetstuk in een licht s-vormige bocht. Het kindje Jezus zit op haar linkerarm. Ze is geplaatst in een retabel dat aan de muur achter het altaar is bevestigd. Alleen het middenpaneel resteert en daar staat Maria in een schrijn die door twee beeldjes van St. Margaretha en St. Catharina wordt geflankeerd. Men neemt aan dat deze vrouwen al in de 16e eeuw zo bij Maria zijn geplaatst. Onder het beeld staat de tekst “Imago Miraculis Honorata” wat betekent “dit beeld is met wonderen geëerd”.
Boven de twee beelden van de vrouwelijke heiligen zweven twee engelen. De kroonlijst tenslotte laat vier gekroonde hoofden van vrouwelijke heiligen zien. Daarboven een cartouche met het Lam Gods op het Boek met de Zeven Zegels.
Maria van Haarlem -Foto van het met ex-voto’s omhangen en gekroonde beeld van O.L. Vrouw van Haarlem, staande op een zilveren halve maan. Afbeelding uit Kronenburg, Maria’s Heerlijkheid (1909)
Verering
In de loop van de 19e eeuw werd het beeld behangen met rozenkransen, kettingen, juwelen, gouden en zilveren sieraden. Maria en kind werden getooid met zilveren scepters en kronen. Dit waren allemaal geschenken van gelovigen als dank voor bewezen diensten of als uitingen van devotie. Maria had een halve zilveren maan onder haar voeten, symbool voor Maria (Openbaring 12:1). De kronen en scepters werden echter gestolen in 1974. Ze zijn teruggevonden maar niet teruggeplaatst. Men gebruikte hiervoor afgietsels.
Hoe belangrijk de verering van Maria was, blijkt wel uit de geschiedenis. Zij nam een uitzonderlijk belangrijke plaats in het religieuze leven van de begijnen in. Iedere intredende begijn moest tijdens haar professie naar het altaar met het Mariabeeld gaan en daar een brandende kaars offeren. Daarna ging de pastoor voor in een processie met het Mariabeeld. Ook toen de begijnen in1581 hun hofje moesten verlaten, bleef de devotie tot Maria levendig. Begijnen moesten dagelijks de litanie van Loreto bidden voor het miraculeuze beeld.
Ook gelovige inwoners van Haarlem en de wijde omgeving vereerden het beeld. Een helaas verloren gegaan mirakelboek spreekt over zeven wonderen die rond het beeld hebben plaatsgevonden. Zieke kinderen werden naar de kapel van Maria gebracht; een 17e-eeuws gebedsformulier gaf precies aan welke gebeden en welke handelingen de priester moest uitvoeren.
In 1843 werd de nieuwe St. Josephkerk ingewijd en werd de nieuwe pastoor nadrukkelijk gewezen op zijn plichten betreffende de verering van Maria. Ook werd een Broederschap opgericht.
Maria van Haarlem kreeg vanaf 1905 haar eigen feestdag: 2 juni. Het beeld werd door de kerk gedragen en zij werd aangeroepen als Toevlucht der Zondaren, Troosteres der Bedrukten en Behoudenis der Zieken.
Processie
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de verering van Maria groter. Tijdens de hongerwinter bijvoorbeeld werd elke dag onafgebroken de rozenkrans hardop gebeden, de hele dag. De kapel veranderde in een belangrijk regionaal bedevaartsoord.
In 1956 werd na een mis, uit solidariteit met de bevolking van Hongarije tijdens de opstand daar, besloten tot een stille ommegang. In stilte en wel of niet de rozenkrans biddend volgden de mensen het beeld dat door een groot deel van de binnenstad werd gedragen, langs alle plaatsen waar zij ooit op de een of andere manier was vereerd. De tocht vindt plaats op de laatste zondag in mei.
Tegenwoordig is de belangstelling niet zo groot meer en is het een miniprocessie, op haar feestdag op 2 juni. In 2005 was het jubileum van de Maria van Haarlem: 500 jaar. Er zijn replica’s van het beeld die door de Vriendenkring van O.L. Vrouw te koop aangeboden worden.
Eigen ervaring
De oorsprong van het beeldje is niet duidelijk. Eigenlijk is alles rond het beeld in nevelen gehuld. Het hek naast de kerk is dicht, men houdt de kapel gesloten. Alleen voor het dagelijks rozenkransbidden gevolgd door de mis gaat het hek open. We volgen de oude man over een plaatsje naar het gebouwtje toe. De deur komt uit op een met golfplaten overdekte plaats. Het is oud en het ruikt bedompt. Twee treden omhoog sta je voor een donkere draaideur, je ziet niet waar je binnengaat, erdoorheen dan maar. En dan zijn we in de kapel die schaars verlicht lijkt. Vóórin, in het midden staat het beeld, verlicht. Ze staat in een glazen vitrine. Als we het beeld van dichtbij bekijken, snappen we dat ze “verborgen” is. De “verborgen patrones van de St. Bavo” wordt zij genoemd. We zijn diep onder de indruk. Zij is prachtig. Afgezien van de krans om haar hoofd waarvan je duidelijk kan zien dat het een replica is en de maansikkel die we helaas niet kunnen zien door de hoge onderkant van de vitrinekast, is zij indrukwekkend. Zij is Maria van Haarlem. Wij kunnen wel raden welke kleuren dit beeld eens gesierd moeten hebben.
De pafernalia waarmee Maria werd omhangen, zijn er niet meer. Dat ik mijn beeld thuis van Maria van Fatima omhang met rozenkransen (met hartje of roosje aan het einde) is dus niet zo vreemd. Ik dacht altijd dat het nogal oneerbiedig was.
Meer beelden van Maria
Er is nog een prachtig Mariabeeld in Haarlem te zien, namelijk in de majestueuze Mariakapel in de Kathedraal St. Bavo aan de Leidsevaart. In die kerk is nog meer Maria te vinden.
De Kapel van Onze Lieve Vrouwe van Haarlem bezoeken
Rozenkransbidden maandag, woensdag en vrijdag om 9 uur; zaterdag om 11:30 uur. Het rozenkransbidden wordt gevolgd door een mis (3/4 uur).
Mistralma-Reizen (Juliane Schonau) organiseert de stadswandeling “de verborgen patrones van Haarlem”: info@mistralma.nl
Lida van de Water
avenahareducatie.blogspot.nl
Bronnen
- Haarlem, O.L. Vrouw van Haarlem, http://www.meertens.knaw.nl/bedevaart/bol/plaats/279
Bekijk de kaart met de krachtplaatsen
Lees alle artikelen betreffende krachtplaatsen
Schrijven over een krachtplaats, help je ons mee
